ارزیابی درد شکمی مزمن و علل و علائم آن
درد شکمی مزمن (CAP) دردی است که بیش از 3 ماه به طور مداوم و یا متناوب در فرد ایجاد می‌شود و ادامه می‌یابد. درد متناوب را به عنوان درد عود کننده شکم (RAP) نام برده می‌شود. احتمال وقوع درد شکمی مزمن، بعد از 5 سالگی در هر زمانی ممکن است. حدود 2 درصد از بزرگسالان، عمدتا زنان، دارای نوعی علائم درد مزمن میباشند. لازم به ذکر است که درصد بسیار زیادی از بزرگسالان، دارای علائم گوارشی مزمن ، از جمله سوءهاضمه غیرزخمی و اختلالات مختلف روده هستند.
یکی از علل شایع درد مزمن در ناحیه شکم اختلالات عملکردی روده می‌باشد. یکی از این اختلال‌ها، سندروم روده تحریک پذیر است که موجب درد عود کننده شکم و تغییر در عادات روده می‌شود. سندروم درد شکمی که قبلا به عنوان درد شکمی عملکردی شناخته می‌شد، یک اختلال مشابه است که خیلی شایع نیست و باعث تغییر در عادات روده نمی‌شود.
(برای مدیریت و درمان سندروم درد شکمی مزمن به دستورالعمل بالینی 2021 دانشکده گوارش آمریکا مراجعه کنید.)
تعدلد بسیار زیاده از بیماران مبتلا به درد مزمن شکمی پس از مراجعه، انجام معاینه فیزیکی و ازمایشات اولیه و ارزیابی پزشکی داشته‌اند، که به تشخیص قطعی منجر نشده است.
پاتوفیزولوژی درد شکمی مزمن
تحریک گیرنده های احشایی، از علل فیزیولوژیکی درد شکمی مزمن می‌باشد. اینکه درد موضعی باشد یا ارجاعی، وایسته به عصب رسانی و درگیری عضو خاص است.
سندروم روده تحریک پذیر و سندرم درد شکمی باعث درد می‌شوند که بیش از 6 ماه بدون شواهدی از بیماری فیزیلوژیک ادامه پیدا می‌کند. پاتوفیزیولوژی این اختلالات پیچیده است و به نظر می‌رسد شامل تغییر در تحرک روده، افزایش حس درد احشایی، و عوامل روانشناختی باشد. حساسیت بیش از حد به مقادیر طبیعی درون لومنی و افزایش حس درد در حضور طبیعی مقادیر گاز روده اشاره دارد. این فرایند ممکن است به دلیل بازسای مسیرهای عصبی در محور مغز-روده ایجاد شود.
مطالعه درد مزمن در این مقاله.
علت شناسی درد شکمی مزمن
به احتمال زیاد حدود 10 درصد از بیماران به یک بیماری فیزیولوژیکی پنهان مبتلا هستند؛ سایر بیماران درگیر یک فرایند عملکردی میباشند. در این صورت تشخیص علت و منشاء دقیق بیماری، که آیا یک یافته غیرطبیعی خاص مثل: چسبندگی، کیست تخمدان و … باشد یا یک پدیده اتفاقی، می‌تواند دشوار باشد.
ارزیابی درد مزمن شکمی
شرح حال بیماری
باید در ابتدا به محل درد، کیفیت درد، مدت زمان بروز درد و عواملی که در تسکین و یا بدتر شدن درد تاثیر دارند، توجه شود. پرسش درباره اینکه آیا مصرف شیر و لبنیات باعث گرفتگی و یا نفخ شکم می‌شود یا خیر ضروری است. در بین انسان‌ها عدم تحمل لاکتوز، به خصوص در افراد سیاه پوست، اسپانیایی‌ها، آسیایی‌ها( به ویژه مردم شرق آسیا) و سرخپوستان آمریکایی، طی تحقیقات انجام شده متداول است.
بررسی سیستم‌ها
بررسی و جستجو در علائم گوارشی مانند ریفلاکس معده، بی‌اشتهایی، نفخ، تهوع و استفراغ، زردی، مدفوع سیاه، ادرار خونی، خونریزی گوارشی، کاهش وزن چشمگیر و همچنین علائمی در روده مانند: اسهال و یا به طور کلی تغییرات در الگوی دفع بسیار مهم است.
سابقه رژیم غذایی
مصرف زیاد نوشیدنی‌های حاوی فروکتوز و سربیتول مانند نوشیدنی‌های کولا و آی میوه‌ها و یا غذاهای نفاخ مانند: لوبیا، کلم و گل کلم، می‌توانند دلیل درد شکمی مزمن باشند.
سابقه پزشکی
باید تمام سوابق پزشکی فرد که مربوط به جراحی‌ها شکمی و آزمایش‌ها و درمان‌های مربوط و همینطور ماهیت بیماری و زمان آن باید مورد بررسی قرار گیرد. همینطور لازم است سابقه دارویی فرد متشکل از داروهای تجویزی و بدون نسخه و همچنین سابقه مصرف مشروبات الکلی در فرد بررسی شود.
معاینه جسمی
با بررسی علائم حیاتی به تب و افزایش ضربان قلب توجه شود. همچنین باید به وجود زردی و تورم‌های بافتی توجه شود. باید نواحی حساس مورد بررسی قرار بگیرد و از عدم وجود توده ها اطمینان حاصل کرد. معاینه رکتوم (مقعد) و در زنان معاینه لگن انجام شود. گرفتن آزمایش مدفوع برای اطمینان از عدم وجود خون مخفی، ضروری است.
علائم هشدار دهنده
یافته های زیر به طور ویژه نگران کننده هستند:
- تب
- بی اشتهایی، کاهش وزن
- دردی که باعث بیدار شدن بیمار از خواب می شود
- خون در مدفوع یا ادرار
- زردی (یرقان)
- اِدِم (تورم)
- توده شکمی یا بزرگی اندام
نتیجه‌گیری و تفسیر یافته های معالجه
معاینه بالینی به ندرت قابلیت تشخیص این را دارد، که بیان کند علت درد شکمی مزمن فیزیلوژیکی است یا عملکردی. با وجود اینکه علائم موجود هشداردهنده وجود علل فیزیولوژیکی را هشدار می‌دهد، اما عدم وجود این علائم نیز حاکی از این نیست که درد مزمن شکمی علت فیزیولوژیکی ندارد.
از نکات حائز اهمیت دیگر این است که، معمولا علل فیزیولوژیکی باعث بروز دردهایی، با محل مشخص می‌شوند، به ویژه در نقاطی به غیر از حوالی ناف. همچنین، دردی که باعث بیدار شدن بیمار از خواب شود، معمولا علت فیزیولوژیکی دارد.
درد شکمی عملکردی نیز می‌تواند مشابه دردهای فیزیولوژیکی شود. با این حال، در این موارد علائم هشداردهنده‌ای وجود ندارد و اغلب مسائل اجتماعی و روانشناختی مطرح است. سابقه سوءاستفاده و تعرض‌های جسمی و جنسی یا مشکلات روحی حل نشده مانند: طلاقف مرگ عزیزان و … می‌تواند سرنخ‌هایی برای تشخیص باشد.
نواحی مختلف درد شکمی مزمن نشانه چیست؟
محلی که در آن شکم درد حس می‌شودف بسیار مهم است، گرچه تنها عامل تعیین کننده نیست. محل درد می‌تواند نشان دهنده این باشد که کدام اندام‌ها درگیر هستند. برای مثال درد در ناحیه بالا و راست شکم بیانگر مشکلی در کیسه صفرا و یا کبد است.
اما در کل بیان ماهیت درد، دفعات بروز آن و شدت آن به پزشک متخصص، می‌تواند اطلاعات بیشتری را در اختیار او قرار دهد تا بتواند تشخیص درستی از درد داشته باشد.
دلایل درد شکمی مزمن
دلایل متنوعی برای درد شکمی مزمن وجود دارد. منشاء این درد می‌تواند مشکلات گوارشی، صدمه، عفونت یا برخی بیماری ها باشد. منبع این دردها می‌تواند از یک اندام داخلی، یا از عضلات یا پوست دیواره شکم باشد. حتی ممکن است از نقفطه‌ای نزدیک به شکم منتشر شد.
بیشتر دردهای شکمی موقتی هستند و بسیار جدی نیستند. آنها می‌توانند به دلایل قاعدگی، هضم و عفونت های موقت باشند. مانند:
مشکلات گوارشی:
- سوء هاضمه:سوء هاضمه می تواند باعث نفخ، سوزش سر دل، حالت تهوع و احساس پری در شکم شود.
- نفخ و درد ناشی از نفخ:تجمع گاز در روده می تواند باعث نفخ، درد و احساس پری در شکم شود.
- یبوست:یبوست به معنای دفع مدفوع سفت و به سختی و در دفعات کم است.
- اسهال:اسهال به معنای دفع مدفوع شل و آبکی در دفعات زیاد است.
- آلرژی و عدم تحمل غذایی:آلرژی و عدم تحمل غذایی می توانند باعث واکنش های مختلفی از جمله درد شکم، نفخ، اسهال، تهوع و استفراغ شوند.
- مسمومیت غذایی:مسمومیت غذایی ناشی از مصرف غذای آلوده به باکتری، ویروس یا انگل است و می تواند باعث علائمی مانند درد شکم، اسهال، تهوع، استفراغ و تب شود.
التهاب
التهاب یا عفونت در بخش هایی از بدن شما می تواند باعث التهاب موقت شود ، مانند موارد زیر:
- گاستروانتریت ویروسی (آنفولانزای معده):عفونت ویروسی دستگاه گوارش است که علائم مختلفی از جمله درد شکم، تهوع، استفراغ و اسهال را ایجاد می کند.
- بیماری زخم پپتیک:زخم های ایجاد شده در پوشش داخلی معده یا اثنی عشر (اولین بخش روده باریک شما).
- رفلاکس مزمن اسید معده (GERD):بیماری که باعث بازگشت اسید معده به سمت مری می شود و علائمی مانند سوزش سر دل و درد قفسه سینه را ایجاد می کند.
- عفونت دستگاه ادراری (UTI):عفونت در هر بخشی از سیستم ادراری شما، از کلیه ها و مثانه تا مجرای ادراری.
چرخه قاعدگی در زنان
اگر رحم دارید، ممکن است گاهی اوقات موارد زیر باعث درد برایتان شوند:
- گرفتگی قاعدگی:انقباضات رحمی در طول دوره قاعدگی که می تواند باعث ایجاد درد در پایین شکم، کمر یا کشاله ران شود.
- درد تخمک گذاری:این درد در اواسط چرخه قاعدگی شما رخ می دهد، زمانیکه تخمک از تخمدان آزاد می شود
منابع
با ما در ارتباط باشید!