تحریک طناب نخاعی همان درمانی نیست که متخصصان درد در اولین تجویزها به آن فکر کنند، اما هنگامی که به بیمار توصیه شود، قطعا همه جوانب در نظر گرفته شده؛ به خصوص وقتی بدانیم در اثر به کار بستن آن، کیفیت زندگی بیمار بالاتر می‌رود، نیاز او به داروها و درمان‌های پرمخاطره کم می‌شود و البته در مواقع مورد نیاز بیمار می‌تواند دستگاه تحریک کننده طناب نخاعی خود را خاموش کند. در این مقاله به موضوع درمان تحریک طناب نخاعی می‌پردازیم.
طناب نخاعی چیست؟
طناب نخاعی، یک طناب سفید رنگ به طول تقریباً 45 سانتی متر است که از سوراخ پس سری تا سطح نخستین یا دومین مهره کمری ادامه دارد. سوراخ پس سری، سوراخی است بزرگ در استخوان پشت سری که مغز و نخاع در آنجا به یکدیگر وصل می‌شوند. به طناب نخاعی، نخاع شوکی هم می‌گویند. از برجستگی کمری به پایین نخاع شوکی باریک شده و ناحیه مخروط انتهایی که دربرگیرنده بخش‌های خاجی طناب نخاعی است، ایجاد می‌گردد. پایین‌‌ترین ناحیه تنه نخاع مخروط نخاعی است. در ادامه باید دانست رفتارهای پرخطر و اتفاقات غیر مترقبه، می‌تواند باعث بروز آسیب‌های مختلفی در بدن انسان شوند. سیستم عصبی مرکزی که شامل طناب نخاعی و مغز است، عامل تمامی فعالیت‌های حرکتی و حسی بدن انسان به حساب می‌آید. هر ضربه و صدمه به این دو عضو حیاتی باعث اختلال در کل بدن می‌شود.
تحریک طناب نخاعی چیست؟
تحریک طناب نخاعی (Spinal Cord Stimulation-SCS) به صورت استفاده از انرژی الکتریکی پالسی در مجاورت طناب نخاعی برای کنترل درد شناخته می‌شود. این روش اولین بار در فضای اینتراتکال و سپس در فضای اپیدورال به کار گرفته شد. در حال حاضر معمولاً انتقال انرژی پالسی در طول طناب عصبی و یا مجاورت ریشه‌های عصبی مورد نظر در فضای اپیدورال صورت می‌گیرد. این روش باعث تسکین درد ناشی از نوروپاتی دردناک، درد قفسه سینه و درد محیطی ایسکمیک می‌شود. محرک نخاع یا همان اس. سی. اس دستگاهی شبیه به دستگاه تنظیم ضربان قلب است و مانند آن به طور دائمی زیر پوست قرار داده می‌شود. سیمی بسیار باریک از این دستگاه بیرون می‌آید و به سمت نخاع می‌رود.
استفاده از محرک طناب نخاعی برای چه افرادی مناسب است؟
درد نوروپاتیک بهترین واکنش را به تحریک نخاع نشان می‌دهد. زمانی که اکثر گزینه‌های درمانی دیگر موفقیت‌آمیز نباشند، تحریک اعصاب امتحان می‌شود. افرادی که به این امراض دچارند، می‌توانند از درمان تحریک طناب نخاعی استفاده کنند:
- مبتلایان به سندرم جراحی ناموفق ستون فقرات
- مبتلایان به سندرم پست لامینکتومی
- مبتلایان به رادیکولوپاتی (آسیب اعصاب) شامل ریشه‌های یگانه یا چندگانه
- مبتلایان به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
- مبتلایان به نوروپاتی (بیماری اعصاب محیطی) دیابتی
- مبتلایان به آنژین مکرر غیرمعمول
- مبتلایان به درد عصبی پس از ضربه یا جراحت
- مبتلایان به درد عصبی پس از تبخال
- مبتلایان به درد اندام خیالی
گام‌های اولیه پیش از قرار گرفتن دستگاه محرک نخاع در بدن چیست؟
قبل از اینکه دستگاه محرک نخاع در بدن تعبیه شود، این مراحل به طور خلاصه طی می‌شود:
ارزیابی درد
ارزیابی روان‌‌پزشکی
آموزش بیمار درباره برنامه پیش و پس از عمل و مدیریت درازمدت، بهره وری و مقرون به صرفه بودن.
برنامه‌ریزی عمل
آیا درمان محرک نخاعی به صرفه است؟
اگر بین میزان دردی که بیمار متحمل می شود، مقایسه ای انجام دهیم، در صورتی که بیمار بتواند درد را تحمل کند، محرک نخاع به شرط توان مالی بیمار، ارزانتر خواهد بود. مدت تأثیرگذاری استفاده از محرک نخاعی به نوع آی. پی. جی و ویژگی تحریک بستگی دارد. با باتری معمولی برای 5 تا 8 سال تأثیرگذار است و پس از این مدت، آی. پی. جی. باید تعویض شود. میزان موفقیت کلی (تسکین درد بیش از 50%) در حدود 80% است. توصیه می‌شود پیش از قرار دادن مولد نیرو، تحریک آزمایشی، جهت ارزیابی درجه تأثیر این روش امتحان شود. ممکن است که این روش، پس از آزمایش موفقیت‌آمیز با شکست مواجه شود، اما بسیار نادر است.
وجود محرک نخاع در بدن، بیمار را از یک زیست عادی محروم می‌کند؟
اینگونه نیست که بیمار مجبور باشد در 24 ساعت شبانه روز محرک را روشن نگه دارد. او در زمان‌هایی استثنائی می‌تواند آن را خاموش کند بدون اینکه درد به بدن او بازگردد. همچنین مواقعی وجود دارد که بیمار با استفاده از کنترل از راه دور یا آهن‌ربا دستگاه را در حالت خاموش قرار می‌دهد. لازم است بدانید محرک نخاع مشکلی در زمان استفاده از وسایل خانگی معمولی، مانند تلفن‌های همراه یا بی‌سیم، رایانه‌ها، تلویزیون‌ها، مایکروویوها و دیگر وسایل برقی به وجود نمی‌آورد و کاملاً ایمن است.
چه وقت‌های محرک نخاعی خاموش است؟
هنگام رانندگی بیمار یا زمانی که او از ابزار و تجهیزات سنگین استفاده می‌کند.
هنگام عبور از آشکارسازهای فلزی (مثل هنگام عبور از گیت‌های فرودگاهی)
هنگام عبور از تجهیزات ضد سرقت و دزدگیر (مثل هنگام عبور از ورودی فروشگاه‌های بزرگ)
هنگام پرواز، در حین برخاستن هواپیما از زمین و فرود آن.
- روش قرار دادن محرک نخاعی
چگونه باید محرک نخاع را در بدن بیمار قرار بدهیم؟ این کار در دو مرحله انجام می‌شود.
در مرحله اول تحریک آزمایشی انجام می‌شود. یعنی رابط در نقطه مورد نظر روی نخاع قرار می‌گیرد، اما آی. پی. جی. بیرون بدن نگه داشته می‌شود. در هنگام تحریک آزمایشی، بازخورد تحریک از بیمار گرفته می‌شود تا تسکین یافتن و نیافتن درد و میزان کاهش آن مشخص شود. اگر کاهش درد بیش از 50% باشد، تصمیمی مبنی بر قرار دادن دائمی دستگاه اتخاذ می‌شود.
در مرحله دوم دستگاه به صورت دائمی در بدن قرار می‌گیرد. یعنی آی. پی. جی. درون بدن قرار داده می‌شود و به رابط‌های قرار گرفته در نخاع متصل می‌گردد.
مزایای استفاده از روش تحریک نخاعی
هدف این روش درمانی تسکین درد بیمارانی است که در برابر دیگر روش‌های درمانی مقاوم هستند. مزایای بسیاری برای استفاده از این روش درمان وجود دارد که به اختصار عبارتند از:
یک عمل ساده‌ی زیرپوستی است.
یک عمل غیرتخریبی است.
بر اثر اعمال آن، هیچ جراحی دائمی یا تداخل شیمیایی در گذرگاه عصبی صورت نمی‌گیرد.
ابتدا درمان آزمایشی برای آن انجام می‌گیرد تا بررسی شود که آیا درد بیمار با استفاده از این روش تسکین خواهد یافت یا خیر.
این عمل قابل برگشت است؛ چنانچه علائم بیمار تسکین نیافت، می‌توان محرک را بدون بروز هیچ اثر جانبی‌ای برداشت.
در نتیجه بیمار با این پیامدهای خوب مواجه می‌شود:
از شدت درد او به اندازه قابل ملاحظه‌ای کم می‌شود.
نیاز بیمار به استفاده از مخدر و دیگر داروها کم می‌شود.
کیفیت زندگی بهبود پیدا می‌کند.
مقالات
