سرطان، علاوه بر تأثیرات جسمی، می‌تواند با دردهای شدید و مداوم همراه باشد که زندگی روزمره بیماران را دشوار می‌کند. خوشبختانه پیشرفت‌های پزشکی در زمینه مدیریت و درمان دردهای سرطانی، به بیماران امکان می‌دهد کیفیت زندگی خود را بهبود دهند و با قدرت بیشتری با بیماری مقابله کنند.
در این مقاله، به بررسی جزئیات انواع دردهای سرطانی، روش‌های درمانی مختلف و راهکارهای عملی برای کنترل بهتر درد می‌پردازیم.
چند نکته مهم درباره درمان دردهای سرطانی
- برای مصرف دارو با خودتان تعارف نداشته باشید و صبر نکنید تا درد شدید شود. به موقع مصرف کنید.
- هرگز بدون مشورت با پزشک اقدام به قطع دارو نکنید، حتی اگر درد شما کم شده باشد یا از بین رفته باشد.
- تهوع پس از مصرف بعضی داروها را جدی بگیرید و آن را با پزشک در میان بگذارید.
- از کیسه آب گرم برای همه نقاط بدن استفاده کنید، به جز مناطقی که تحت درمان مستقیم سرطان هستند.
- غذاهایی وجود دارند که می‌توانند درد شما را کم کنند. با مشورت پزشک، از آنها استفاده کنید.
- نوشیدن آب و خورد غذاهای فیبردار را فراموش نکنید.
- درمان سرطان گاهی شما را در خطر یبوست قرار می‌دهد. با مشورت پزشک از ملین‌ها استفاده کنید.
شناخت انواع دردهای سرطانی
1. درد حاد
این نوع درد معمولاً به دلیل تحریک دریافت‌کننده‌های درد ایجاد می‌شود و ممکن است در نتیجه جراحی، شیمی‌درمانی یا پیشرفت بیماری رخ دهد.
2. درد مزمن
این درد نتیجه آسیب سلول‌های عصبی است و اغلب مداوم و شدیدتر از درد حاد است. درمان این نوع درد معمولاً پیچیده‌تر است.
3. درد ترکیبی
بسیاری از بیماران سرطانی هر دو نوع درد را به طور همزمان تجربه می‌کنند که نیازمند یک رویکرد درمانی جامع است.
اهمیت مدیریت درد در بیماران سرطانی
چرا کنترل دردهای سرطانی حیاتی است؟
درد ناشی از سرطان نه تنها کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند فرآیند درمان را نیز دشوارتر کند. درد شدید ممکن است باعث افسردگی، اضطراب و اختلال خواب شود که همگی توان بیمار برای مقابله با سرطان را کاهش می‌دهند.
عوارض عدم مدیریت صحیح درد
- کاهش توانایی بیمار در انجام کارهای روزمره
- تشدید استرس و تأثیر منفی بر روحیه
- کاهش اشتها و ضعف جسمی
- تأثیر منفی بر تعامل بیمار با خانواده و تیم درمانی
چگونه دردهای سرطانی را کنترل کنیم؟
روش‌های مختلفی برای کنترل دردهای نشأت گرفته از سرطان وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
درمان دارویی در کنترل دردهای سرطانی
بیماران مبتلا به سرطانی که تحت درمان قرار می‌گیرند، معمولا از دو نوع درد رنج می‌برند؛ یکی درد حاد که به دلیل تحریک دریافت کننده‌های درد، در قسمت‌های مختلف بدن اتفاق می‌افتد و دیگری، درد مزمن که علت آن، صدمه دیدن سلول‌های عصبی است. خوشبختانه گروه‌های دارویی خاصی جهت درمان هر یک از این دو نوع درد وجود دارد و جالب است بدانید که داروهای موثر برای درمان درد حاد، برای درمان درد مزمن تاثیری ندارند و بالعکس. یکی از دلایل سخت بودن بیماری سرطان این است که دردهای سرطانی، ترکیبی از هر دو نوع درد هستند؛ بنابراین برای درمان درد در بیماران مبتلا به سرطان، باید مخلوطی از هر دو نوع دارو به کار برده شود؛ مثلا مسکن‌های ساده، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، استروئیدها و مخدر‌ها. تصمیم‌گیری در مورد ترتیب مصرف این داروها، مطابق با دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت، انجام می‌شود که «پلکان بی دردی» نام دارد.
جراحی در کنترل دردهای سرطان
وقتی یک تومور در بدن انسان به وجود می‌آید، باید آن اندام را به صورت کامل برداشت و یا اینکه آن بخش آسیب دیده را جدا کرد که این کار با جراحی انجام می‌شود. این روش به صورت مستقیم درد را کم می‌کند، عوارضی را که از گرفتگی منتج شده‌اند، کاهش می‌دهد و باعث بهتر شدن نتیجه درمان سرطان و افزایش مدت زمان زنده ماندن بیمار می‌شود. روش‌های دیگری نیز برای درمان و کنترل دردهای سرطانی وجود دارند که به عنوان درمان‌های جراحی شناخته می‌شوند؛ یعنی پیشگیری از فعالیت عصب و دستکاری عصبی. اما هر کدام از آنها به چه معنا هستند؟
پیشگیری از فعالیت عصب (Nerve Blocks) در کنترل دردهای سرطانی
نام دیگر این روش بلوک عصبی است که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم: هنگامی که کنترل دردهای سرطانی با دارو امکان‌پذیر نباشد، باید شیوه‌های مختلف تخریب عصبی را که از زمینه‌های کاری فوق تخصصین درد می‌باشد، به کار برد. در اینصورت، انتقال پیام‌های درد به نخاع و مغز کم می‌شود و درد کاهش می‌یابد و بنابراین، نسبت به روش‌های دارویی، کنترل بهتری روی درد دارد. در این روش درمان، ابتدا برای مطمئن شدن از اینکه یک عصب درد را منتقل می‌کند، کارکرد این عصب به صورت موقت توسط دارو قطع می‌شود.
بعد از گرفتن پاسخ درمانی خوب و کم شدن میزان درد بیمار در سطح قابل قبول، شیوه های مختلفی برای قطع و از کار انداختن همیشگی عصب به کار برده می شود تا درد بیمار برای زمان طولانی (تقریبا یک سال) و به اندازه کافی کاهش یابد. این روش درمان به صورت بدون بیهوشی و در اتاق عمل دارای دستگاه اشعه ایکس و در شرایط استریل و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. البته این نکته را فراموش نکنیم؛ در روش‌های درمان تخریبی مانند این روش، احتمال بیشتری نسبت به روش‌های درمان دارویی در رخداد عوارض پیش‌بینی نشده وجود دارد که البته، متخصصین درد با مهارت‌های زیادی که در این زمینه دارند، این عوارض را به کمترین حد کاهش می‌دهند.
دستکاری عصبی (Neurologic Interventions) در کنترل دردهای سرطانی
به طور کلی در این روش دستگاه‌هایی در بدن قرار داده می‌شود و البته به دلیل حساس بودن شیوه درمانی، معمولا آخرین گزینه‌ایست که پزشکان به سراغش می‌روند.
در مرحله‌های آخر بیماری که تومور پیشرفت زیادی کرده، به خاطر درگیر شدن اعصاب و قسمت‌های مختلف، ممکن است امکان مهار درد با بلوک کردن یک یا دو شبکه عصبی وجود نداشته باشد. در این هنگام باید روش کلی‌تری برای مهار درد بیمار به کار برده شود و انتقال هر پیام درد در نخاع را مهار کرد در این روش، کاتتر باریکی کنار نخاع گذاشته می‌شود و به یک پمپ دائمی زیر پوستی یا در خارج از بدن وصل می‌شود و مورفین و سایر ترکیبات دارویی به صورت همیشگی در کنار نخاع تزریق می‌شود و این داروها با تاثیرگذاری مستقیم بر سطح نخاع، منتقل کردن پیام‌های درد را متوقف می‌کنند. یعنی در این روش کنترل درد، همچنان بیماری وجود دارد و باعث درد نیز می‌شود ولی درد به مراکز عصبی بالاتر انتقال نمی‌یابد و بیمار متوجه درد نمی‌شود و به صورت کامل درد او برای سیستم عصبی او از بین می‌رود. البته کاهش درد با این روش، عوارض و هزینه بیشتری دارد و مراقبت از بیمار هم دقت، تجربه و آموزش بیشتری را لازم دارد.
پرتو درمانی در کنترل دردهای سرطانی
گاهی اوقات درد بیمار آنقدر زیاد است که در راه رفتن و فعالیت‌های روزانه دیگر بیماران سرطانی اختلال بوجود آید. در این هنگام است که پرتو درمانی به کمک بیمار می‌آید. یعنی اینکه تزریق مواد رادیواکتیو می‌تواند منجر به کاهش درد شود. البته امکان افزایش درد بعد از پرتودرمانی وجود داردکه در اینصورت باید بررسی‌های بیشتری انجام شود.
کنترل دردهای سرطانی با تخریب تومور با فرکانس رادیویی (Radiofrequency Ablation)
در این شیوه درمانی، تومور توسط یک الکترود سوزنی گرم می‌شود و بعد از بین می‌رود. این عمل، درد را به مقدار قابل توجهی در بیمارانی که سرطان آنها در استخوان پخش شده است کم می‌کند.
کنترل دردهای سرطانی با تخریب تومور با فرکانس رادیویی (Radiofrequency Ablation)
در این شیوه درمانی، تومور توسط یک الکترود سوزنی گرم می‌شود و بعد از بین می‌رود. این عمل، درد را به مقدار قابل توجهی در بیمارانی که سرطان آنها در استخوان پخش شده است کم می‌کند.
درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی
مصرف مسکن برای کاهش دردهای سرطانی
بیمار از چه مسکن‌هایی می‌تواند برای کنترل دردهای سرطانی استفاده کند؟ در ادامه به دو مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
- استامینوفن: یک نکته مهم را یادمان باشد؛ این دارو اگر به اندازه نرمال مصرف شود بی خطر است. اما دوزهای زیاد در مدت طولانی منجر به صدمات کبد و کلیه می‌شود؛ بنابراین اگر دچار مشکلات کبدی هستید، قبل از مصرف استامینوفن با پزشک مشورت کنید.
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی NSAIDs: مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن. این داروها التهاب همراه با درد را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی آنها شامل مشکلات و زخم‌های معده می‌شود. مخصوصا اگر فرد اهل سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل باشد، احتمال این عوارض جانبی بیشتر است. مصرف طولانی مدت NSAID ها خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
فراموش نکنید که قبل از مصرف مسکن با یک متخصص درد مشورت کنید. به او اطلاع دهید که در حال حاضر چه دارو و درمان‌هایی را دریافت می‌کنید. این موضوع در صورتی که دارای بیماری‌های دیگری مثل مشکلات کلیه باشید اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در صورت ابتلا به مشکلات کلیه مصرف‌ها روی کارکرد کلیه اثر منفی می‌گذارد.
اپیوئیدها چگونه دردهای سرطانی را کم می‌کنند؟
پزشک برای دردهای متوسط تا شدید از اپیوئیدها استفاده می‌کند. ممکن است پزشک از شما بخواهد دارو را به تنهایی یا همراه با بقیه مسکن‌ها مصرف کنید.
دو نوع اپیوئید وجود دارد:
اپیوئیدهای ضعیف مثل کدئین
اپیوئیدهای قوی مثل فنتانیل، هیدرومورفون، متادون، مورفین، اکسی کدون و اکسی مورفون
ممکن است در اثر مصرف ایپوئیدها شما یبوست، خواب آلودگی، ناراحتی معده، تهوع و استفراغ هم بگیرید. اگر هر کدام از علائم ذکر شده را داشتید به پزشک اطلاع دهید. ممکن است نیاز به تغییر دارو یا دوز آن باشد. ممکن است پزشک داروهای دیگری برای تخفیف عوارض جانبی تجویز کند، مثل داروهای ضد تهوع.
نتیجه گیری
اولین نکته که این مقاله را بررسی کردیم، اهمیت و شدت درد در بیماران مبتلا به سرطان است. درمان دردهای سرطانی یکی از چالش‌های اساسی در ارائه مراقبت به بیماران سرطانی است. دردهای شدید می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را کاهش داده و تأثیر منفی بر فرآیند درمانی و عملکرد روزمره آنها داشته باشند.
در این مقاله، تحقیقاتی درباره ی مکانیسم‌ها و روش‌های درمان درد سرطانی ارائه شده است. نتایج نشان می‌دهد که استفاده از تیم‌های چند رشته‌ای متخصص در درمان دردهای سرطانی می‌تواند بهبود قابل توجهی در کاهش و کنترل دردهای سرطانی بیماران داشته باشد. تجویز داروهای مسکن قوی و تکنیک‌های تسکین درد جایگزین معمولی‌ها می‌تواند نتایج بسیار بهتری در کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی بیاورد.
در نهایت، مقاله به اهمیت تیم‌های چند رشته‌ای در مراقبت و درمان مناسب دردهای سرطانی تأکید می‌کند و اینکه این تیم‌ها باید از انجام ارزیابی دقیق ، برنامه‌ریزی مناسب و ارائه خدمات جامع درمان درد به بیماران سرطانی برخوردار باشند.
با توجه به نتایج این تحقیق، اهمیت درمان دردهای سرطانی و نقش اساسی آن در بهبود کیفیت زندگی بیماران، لازم است که توجه بیشتری به این موضوع در ارائه مراقبت به بیماران سرطانی داشته باشیم.
نظرات خود را برای بنویسید