درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی

درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی به نحوه قابل توجهی در تسکین درد بیمار تاثیرگذار بوده و وی را از نظر روحی و جسمی تقویت می‌نماید. از عوارض شایع بعد از انجام شیمی درمانی می‌توان به استخوان درد اشاره کرد که کیفیت زندگی بیمار را کاهش می‌دهد. این عارضه ممکن است به دلیل صدماتی که به بافت‌های نرم، اعصاب و یا استخوان‌ها وارد شده، به وجود آید. در این مقاله قصد داریم ابتدا به بررسی ماهیت استخوان درد و علل به وجود آمدن آن پرداخته، سپس در ادامه راهکارهایی را در خصوص مدیریت این درد خدمت شما ارائه نماییم.

علت استخوان درد بعد از شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی اغلب به این منظور طراحی شده‌اند تا سلول‌هایی از جمله سلول‌های سرطانی را که به سرعت در حال تقسیم شدن هستند را مورد هدف قرار دهد. بر همین اساس استفاده از این داروها ممکن است بر دیگر سلول‌های بدن مانند سلول‌های مغز استخوان که به سرعت تقسیم می‌گردند نیز تاثیرگذار باشد. فرایند فوق در برخی مواقع باعث بروز عارضه جانبی مانند درد استخوان در فرد بیمار می‌گردد. در واقع با گسترش سرطان به استخوان‌ها شاهد رخ دادن درد استخوان یا متاستاز خواهیم بود. در اغلب سرطان‌هایی از جمله سرطان ریه، سینه و پروستات شاهد بروز این امر هستیم. زمانی که استخوان‌ها مورد حمله سلول‌های سرطانی قرار می‌گیرند از نظر بافت استخوانی دچار صدمه شده و درد به وجود می‌آید. در واقع درد پاسخی است که بدن به صدمات و سلول‌های سرطانی به وجود آمده از سوی این سلول‌ها می‌دهد. در چنین مواقعی نیاز به درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی ضرورت پیدا می‌کند. در برخی موارد نیز استفاده از داروهای هورمونی به منظور درمان سرطان، درد استخوان را تشدید می نماید؛ مانند داروهایی از جمله گوسرلین و لوپرولید که برای افراد مبتلا به سرطان پروستات تجویز می‌گردد. همچنین داروهای مورد استفاده جهت درمان سرطان سینه مانند آناستروزول و تاموکسیفن نیز امکان بروز درد استخوان را در فرد افزایش می‌دهند. البته جای نگرانی نیست چرا که پزشکان متخصص و حاذقی وجود دارند که به درمان درد بعد از شیمی درمانی پرداخته و بدین ترتیب کیفیت زندگی بیماران را افزایش می‌دهند.

 

 

چه بیماری‌هایی بروز استخوان درد بعد از شیمی درمانی را افزایش می دهند؟

بیماری‌های مختلفی وجود دارند که میزان ابتلا به درد استخوان بعد از شیمی درمانی  یا در طول دوره درمان را افزایش می‌دهند. در این بخش از مطالب قصد داریم به معرفی برخی از این بیماری‌ها پرداخته تا به بیماران و خانواده آنها را در تشخیص مشکلات بالقوه کمک کنیم تا تا با جدیت بیشتری به دنبال درمان دردهای سرطانی باشند.

ضایعات استخوانی یا تومورها

ضایعات یا تومورهایی که به سبب بروز سرطان در استخوان‌ها به وجود می‌آیند از جمله دلایل بروز درد هستند. رشد غیر طبیعی این تومورها باعث وارد آمدن فشار به اعصاب اطراف و بافت استخوانی شده و درد به وجود می‌آید. علاوه بر این ضایعات فوق ضعف استخوان‌ها را در پی داشته و با افزایش شکنندگی آنها منجر به تشدید درد می‌شوند.

پوکی استخوان

در برخی از موارد انجام شیمی درمانی به بروز پوکی استخوان در بیمار منجر شده که شکنندگی و ضعف استخوان‌ها را در پی دارد. بر همین اساس در صورت زمین خوردن فرد بیمار احتمال بروز شکستگی در استخوان‌های ضعیف شده افزایش می‌یابد و این امر درد بسیاری را برای وی به دنبال خواهد داشت. اگر چه درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی ضرورت دارد اما این درد شدید و ناگهانی بوده و در اغلب موارد به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز دارد.

فشردگی طناب نخاعی و بروز صدمات عصبی

سرطان از جمله بیماری‌هایی است که در صورت بروز فشار توسط نخاع، می‌تواند منجر به بروز فشردگی طناب نخاعی گردد. در چنین مواقعی عصب دچار صدمه شده و فرد بیمار ممکن است دچار درد از ستون فقرات به دیگر بخش‌های بدن از جمله پاها شود. دردهای نواری در ناحیه کمر، ضعف در اندام‌های تحتانی، سوزن سوزن شدن و بی‌حسی پاها از جمله علائمی است که نشان می‌دهد طناب نخاعی فشرده شده است. بنابراین با وقوع این علائم توصیه می‌شود فرد بیمار هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه نماید.

آشنایی با علائم استخوان درد بعد از شیمی درمانی

درد استخوان ناشی از سرطان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز نماید و مدت و شدت آن از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد. پزشک با بررسی و شناخت علائم استخوان درد روش‌های درمانی مناسب را اتخاذ کرده و به مدیریت درد می‌پردازد.

مدت و شدت درد

درد استخوان می‌تواند در درجات خفیف تا شدید بروز داده و متغیر باشد. در برخی مواقع درد تداوم یافته و یا همانند یک درد کوبنده و تیز است که می‌آید و دوباره می‌رود. ممکن است درد در بیمار تنها چند دقیقه به طول انجامیده و یا مدت طولانی‌تری باشد. همچنین گاهی این درد در اثر انجام فعالیت‌های خاصی به وجود می‌آید و گاهی نیز بدون هیچ فعالیتی ادامه دارد.

ناحیه درد

استخوان درد ناشی از شیمی درمانی ممکن است در نواحی مختلف بدن مانند پا، باسن، پشت و یا دنده به وجود آید. در واقع اطلاع از محل درد به تشخیص هرچه بهتر علت درد و درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی کمک می‌کند. مثلاً بروز درد در ناحیه پشت ممکن است ناشی از فشردگی نخاع روی دهد؛ در صورتی که درد در پاها ممکن است به علت بروز متاستاز در ناحیه استخوان‌های تحتانی باشد.

علائم جانبی

استخوان درد همچنین ممکن است با علائم دیگری به وجود آید که با بررسی آنها می‌توان اطلاعات کامل‌تری در خصوص علت درد به دست آورد. تب و لرز از جمله این علائم است که به دلیل درد مفاصل، درد عضلانی و عفونت بروز می‌نماید. افرادی که به عارضه استخوان درد مبتلا هستند ممکن است دچار ضعف یا خستگی بیش از حد شده، به طوری که در انجام فعالیت‌های روزانه با مشکل مواجه شوند.

علائم اخطار دهنده

برخی علائم استخوان درد بعد از شیمی درمانی اخطار دهنده بوده و در صورت عدم پیگیری ممکن است با عوارض جدی همراه باشند. مواردی از جمله فشردگی نخاع که با علائمی مانند گزگز و بی‌حسی در پاها، بروز درد نواری در ناحیه کمر، عدم کنترل مثانه و روده همراه است که در صورت مشاهده بایستی سریعا به پزشک مراجعه شود. همچنین افزایش کلسیم خون تحت عنوان هیپرکلسمی نیز ممکن است با علائمی مانند یبوست، تکرر ادرار، کم اشتهایی، خواب آلودگی و گیجی همراه باشد که در این صورت بایستی بیمار تحت مراقبت فوری پزشکی قرار گیرد.

مدیریت و درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی

درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی امری بسیار مهم است، بر همین اساس در ادامه به بررسی مواردی خواهیم پرداخت که به بیمار کمک می‌کند تا به مدیریت بهتر این عارضه بپردازد.

یادداشت در دفتر درد

بهتر است بیمار دفتری به منظور یادداشت جزئیات درد از زمان شروع، محل قرارگیری، احساس آن، شدت درد در مقیاس یک تا ده، مدت زمان آن و انجام فعالیت‌هایی که منجر به بهتر یا بدتر شدن درد می‌شوند و سایر علائم را در نظر گیرد. یادداشت اطلاعات فوق به پزشک در شناخت بهتر درد کمک کرده و می‌تواند برنامه درمانی مناسبی را برای بیمار ایجاد نماید.

آبرسانی و برخورداری از رژیم غذایی مناسب

یبوست از جمله عوارض جانبی به وجود آمده از مصرف داروهای ضد درد است که با برخورداری از رژیم غذایی مناسب و سرشار از فیبر، سبزیجات و میوه می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. همچنین برای پیشگیری از بروز کم آبی و حرکت هرچه بهتر روده‌ها توصیه می‌گردد در طول روز بین ۲ الی ۳ لیتر آب و سایر مایعات نوشیده شود.

 داشتن فعالیت بدنی

فعالیت بدنی از جمله اموری است که به بهبود و حفظ قدرت سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. انجام ورزش‌های سبکی مانند شنا، پیاده‌روی و فعالیت‌های هوازی نقش مهمی در کنترل درد استخوان بعد از شیمی درمانی دارند. همچنین فیزیوتراپی گزینه مناسبی برای انجام برنامه‌های ورزشی مفید برای بیمار خواهد بود.

گرمادرمانی

بهره‌گیری از کمپرس گرم یا گرمادرمانی از جمله مواردی است که به درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی کمک کرده و باعث آرامش و تسکین درد می‌شود. گرمادرمانی در واقع جریان خون را در بخش آسیب دیده افزایش داده و میزان درد و تنش عضلانی را به حداقل می‌رساند.

کاردرمانی

کاردرمانی از جمله اموری است که می‌تواند انجام فعالیت‌ها و کارهای روزانه بیمارانی را که دچار استخوان درد هستند بهبود دهد. کاردرمانگران به بیماران آموزش‌های مختلفی در خصوص به کارگیری بهینه انرژی، انجام درست وظایف جهت بروز کمترین فشار بر نواحی صدمه دیده و استفاده از تجهیزات یا دستگاه‌های کمکی جهت انجام آسان‌تر کارها ارائه می‌دهند. بدین ترتیب می‌توان فعالیت‌ها را به نحوی مدیریت کرد تا میزان خستگی و درد به حداقل رسیده و بیمار استقلال خود را حفظ نماید.

مدیتیشن

رفع اضطراب و خستگی از مهمترین امور برای حفظ سلامتی و کاهش درد است. بر همین اساس با یادگیری مدیتیشن و تکنیک‌های موثر تمدد اعصاب از جمله تنفس عمیق می‌توان به کاهش سطح استرس و تقویت حس آرامش کمک کرد.

مسکن قوی برای درد بعد از شیمی درمانی

برای درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی داروها و مسکن‌های مختلفی ممکن است تجویز شود. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آنتی بیوتیک

چنانچه درد استخوان به واسطه عفونت باکتریایی روی دهد تجویز آنتی بیوتیک توسط پزشک صورت خواهد گرفت. آنتی بیوتیک‌ها نقش مهمی در کاهش التهاب و از بین بردن عفونت در ناحیه صدمه دیده دارند.

داروهای ضد افسردگی

برای بهبود خلق و خوی فرد بیمار و کاهش درد مزمن در وی از برخی داروهای ضد افسردگی از جمله ونلافاکسین استفاده می‌شود. مصرف داروهای فوق  نقش موثری بر انتقال دهنده‌های عصبی مغز دارند چرا که این نواحی بر تنظیم خلق و خو و دریافت درد تاثیرگذار هستند.

داروهای ضد تشنج

به منظور درمان دردهای سرطانی پس از شیمی درمانی از داروهای ضد تشنج از جمله گاباپنتین ممکن است استفاده شود. استفاده از داروهای فوق میزان حساسیت پایانه‌های عصبی را کاهش داده و بدین ترتیب در تسکین درد موثر خواهند بود.

داروهای بیس فسفونات

از جمله این داروها می‌توان به پامیدرونات اشاره کرد که به منظور درمان درد بعد از شیمی درمانی کاربرد دارد.  داروهای فوق از میزان فعالیت سلولهایی تحت عنوان استئوکلاست‌ها که وظیفه تجزیه بافت استخوانی را دارند، کاهش داده و درد را تسکین می‌دهند.

سایر روش‌های درمان درد بعد از شیمی درمانی

چنانچه درد بیمار با انجام درمان‌های دارویی کاهش نیابد، پزشک از دیگر روش‌ها به منظور درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی استفاده می‌کند.

جلوگیری از فعالیت عصبی

با تزریق دارو و انجام بی‌حسی موضعی بلوک اعصاب صورت می‌گیرد که باعث غیر فعال و از کار افتادگی عصب‌ها شده و میزان درد کاهش می‌یابد. این روش از جمله درمان‌های رایج انجام شده توسط پزشک متخصص درد است.

بهره‌گیری از پمپ‌های ایمپلنت

این روش درمانی به دو صورت محیطی و تزریق در نخاع انجام می‌شود.

روش محیطی

در برخی مواقع درد بیماران به داروهایی پاسخ می‌دهد که در اطراف نخاع تزریق می‌شوند. در این صورت پمپ به روشی ایمپلنت خواهد شد که داروها دقیقاً در اطراف اعصاب مورد هدف، قرار گیرند.

تزریق در نخاع

بر اساس این روش دارو نخست در دوزهای کم در نواحی نخاع تزریق می‌گردد. چنانچه این روش اثربخش باشد از وسیله‌ای مانند ایمپلنت استفاده می‌شود تا داروهایی مانند مورفین دقیقاً در داخل مایع نخاعی تزریق گردد.

روش‌های هسته‌ای

بر اساس این روش پزشک از داروهای رادیواکتیوی مانند استرونسیوم یا فسفر رادیواكتیو استفاده می‌کند.

تخریب تومور با استفاده از فرکانس رادیویی

طبق این روش پزشک با استفاده از یک الکترود سوزنی گرم شده به تخریب تومور می‌پردازد. این امر باعث می‌شود تا درد در بیمارانی که درگیر سرطان در نواحی گسترده استخوان شده‌اند، کاهش یابد.

امواج رادیویی

این روش در صورت عدم موفقیت دیگر روش‌ها جهت کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. امواج رادیویی نقش موثری در تخریب حرارتی اعصاب دارند. با استفاده از این روش درمانی می‌توان مسیر درد در نواحی نخاع، گانگلیون تری ژمینال، گانگلیون ریشه پشتی و ابتدای ریشه پشتی نخاع، اعصاب محیطی، مفاصل فاست و زنجیره سمپاتیک را تخریب کرد.

نتیجه‌گیری

درمان استخوان درد بعد از شیمی درمانی از موارد بسیار مهم برای بیمارانی است که درگیر سرطان شده‌اند. بسیاری از بیماران به واسطه این درد خسته شده و در انجام اغلب کارهای روزمره خود ناتوان هستند. بر همین اساس بهتر است به منظور کاهش و تسکین دردهای سرطانی به پزشک متخصص مراجعه نمایند. پزشک با به کارگیری روش‌های درمانی موثر قادر است درد را در بیماران برطرف کرده و یا از میزان آن به صورت قابل ملاحظه‌ای بکاهد.