درد پهلو گاهی آرام و خزنده سراغ بدن می‌آید؛ مثل سوزشی خفیف که بعد از یک روز طولانی خودش را نشان می‌دهد. گاهی هم ناگهان مثل تیغی تیز فرود می‌آید و برای لحظه‌ای نفس را در سینه حبس می‌کند. این درد در دو یا یک طرف بدن، بین دنده‌های پایینی و لگن حس می‌شود. درد پهلو گاهی فقط به‌دنبال یک کشیدگی عضلانی ایجاد می‌شود، درحالیکه گاهی می‌تواند هشدار یک مشکل جدی‌تر مانند عفونت کلیه باشد.
این مقاله برای همان لحظاتی نوشته شده که درد پهلو ذهن را مشغول می‌کند و پرسش‌های بی‌پاسخ به‌دنبال دارد. در ادامه، به زبان ساده، علت درد پهلو و نشانه‌هایی که نباید بی‌توجه از کنارشان گذشت را بررسی می‌کنیم. فرقی نمی‌کند درد پهلو چپ باشد یا درد پهلو راست؛ در این مقاله کمک می‌کنیم علت‌های آن را بهتر بشناسید و درصورت نیاز، به‌موقع به پزشک مراجعه کنید.
۰۹۳۸-۵۵۵۱۱۶۷
درد پهلو چیست؟
درد پهلو یا Flank Pain به دردی گفته می‌شود که در بخش کناری بدن، بین دنده‌های پایینی و بالای لگن احساس می‌شود. این ناحیه محل قرارگیری اندام‌های مهمی مانند کلیه‌ها است و با ساختارهای اطراف آن، از جمله عضلات پشت، بخش‌هایی از دستگاه گوارش و اندام‌های تولیدمثل، ارتباط نزدیکی دارد.
شدت درد می‌تواند متغیر باشد؛ گاهی خفیف و آرام است، گاهی شدید و آزاردهنده. ممکن است پیوسته ادامه پیدا کند یا به‌صورت مقطعی بروز کند و حتی به شکم یا پایین کمر انتشار یابد. هرچند درد پهلو در یک سمت بدن شایع‌تر است، اما درد دوطرفهٔ پهلو می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گسترده‌تر یا درگیرکنندهٔ هر دو سمت بدن باشد.
نشانه‌های درد پهلو
شناخت نشانه‌های درد پهلو می‌تواند ما را در شناسایی علت این درد کمک کند. برخی از علائم درد پهلو عبارت‌اند از:
- دردی تیز در پهلو یک یا هر دو سمت بدن، یا احساس ناراحتی مبهم در پهلوها
- افزایش شدت درد هنگام حرکت
- انتشار درد به کشاله ران یا بخش‌های پایینی شکم
- تب و لرز (نشانه‌ای از احتمال وجود عفونت)
- حالت تهوع یا استفراغ
- وجود خون در ادرار
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- سفتی یا گرفتگی عضلات در ناحیه پهلو
نشانه‌های درد پهلو نقش مهمی در تشخیص علت اصلی آن دارند. عواملی مانند محل دقیق درد یا درد ارجاعی (دردی که از ناحیه‌ای دیگر به پهلو کشیده می‌شود)، شدت و مدت زمان آن، مزمن یا ناگهانی بودن و علائم همراه مثل تب، حالت تهوع، استفراغ یا ضربان قلب نامنظم، می‌توانند سرنخ‌های ارزشمندی برای شناسایی علت درد باشند.
دلایل شایع و علت درد پهلو
درد پهلو می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد؛ گاهی ناشی از عوامل ساده و گذرا و گاهی نشانه‌ای از مشکلات جدی و خطرناک برای سلامت بدن. در ادامه، مهم‌ترین و شایع‌ترین علت‌های بروز درد پهلو را بررسی می‌کنیم.
عفونت دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری معمولاً باعث ناراحتی در ناحیه لگن می‌شوند. اما اگر این عفونت شدید باشد یا به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به سمت کلیه‌ها گسترش پیدا کند و درد پهلو چپ، راست یا حتی هر دو سمت بدن ایجاد کند. درد پهلو ناشی از گسترش التهاب دستگاه ادراری به کلیه، معمولاً ناگهانی شروع نمی‌شود.
این حالت معمولاً با علائم دیگری مانند سوزش، تکرر ادرار، تب، احساس خستگی و افزایش تعداد گلبول‌های سفید همراه است.
مشکلات کلیوی
کلیه‌ها می‌توانند یکی از منابع درد پهلو باشند، خصوصاً اگر درد در یک سمت احساس شود. مشکلات کلیوی متفاوتی می‌توانند درد پهلو ایجاد کنند، از جمله:
- سنگ کلیه: تجمع توده‌های سخت در کلیه باعث درد شدید و تیرکشنده‌ای می‌شود که اغلب تا کشاله ران هم انتشار پیدا می‌کند.
- عفونت کلیه: عفونت کلیه می‌تواند درد پهلو ایجاد کند که با تب، لرز و احساس سوزش هنگام ادرار همراه می‌شود.
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک: یک بیماری ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست‌هایی روی کلیه‌ها می‌شود و اغلب به درد مزمن پهلو در هر دو سمت بدن منجر می‌گردد.
- هیدرونفروز: حالتی که در آن یکی یا هر دو کلیه به دلیل انسداد مسیر ادراری متورم می‌شوند و فشار ایجادشده موجب درد پهلو می‌گردد.
درد پهلو ناشی از مشکلات کلیوی معمولاً با علائمی مانند تب، تهوع یا تغییر در رنگ و بوی ادرار همراه می‌شود. بنابراین، مشاهده چنین نشانه‌هایی هشداری است برای پیگیری و پیشگیری از آسیب‌های جدی‌تر به کلیه‌ها.
مشکلات عضلانی
اگر به‌تازگی جسمی سنگین بلند کرده‌اید یا بدن خود را به شکلی نامناسب پیچانده‌اید، ممکن است دلیل درد پهلوی شما به عضلات مرتبط باشد. کشیدگی عضلانی از دلایل شایع درد پهلو، به‌ویژه پس از فعالیت‌های بدنی سنگین یا نشستن و ایستادن طولانی‌مدت در وضعیت نامناسب است.
درد پهلو ناشی از کشیدگی عضلانی، معمولاً با برخی حرکات مثل خم شدن، چرخیدن، بلند کردن اجسام سنگین، خندیدن یا عطسه کردن بدتر می‌شود. اما درد کلیه معمولاً با حرکت بدتر نمی‌شود. بنابراین، شناسایی نشانه‌ها، تشخیص علت درد پهلو را میسر می‌کند.
مشکلات ستون فقرات
مشکلات ستون فقرات مانند آرتریت ستون‌فقرات یا بیرون‌زدگی دیسک‌ها باعث فشار به اعصاب آن ناحیه و انتشار درد به پهلو و پاها می‌شود. برای‌مثال، در مشکلات مربوط به دیسک کمر، دیسک‌ها دچار التهاب یا آسیب می‌شوند و در نتیجه، فشار بر اعصاب اطراف افزایش پیدا می‌کند.
این نوع درد معمولاً با علائم دیگری هم همراه می‌شود؛ مثل احساس گزگز یا بی‌حسی در پا یا کف پا، کمردرد مداوم یا دشواری در حرکت و خم شدن.
زونا (بیماری شینگلز)
زونا یک عفونت ویروسی است که پس از سال‌ها خاموش بودن ویروس آبله‌مرغان در اعصاب بدن، دوباره فعال می‌شود. این بیماری با درد شدیدی آغاز می‌شود؛ دردی که ممکن است مانند سوختن روی پوست یا تیر کشیدن عمیق در پهلو احساس شود. درد پهلو ناشی از زونا یک سمت بدن را درگیر می‌کند و پیش از ظاهر شدن علامت پوستی خود را نشان می‌دهد. در صورتی که درد پهلو ناشی از زونا باشد، چند روز پس از شروع درد، تاول‌های قرمز و دردناک روی پوست ظاهر می‌شوند.
مشکلات کبد یا پانکراس
اختلال در عملکرد کبد یا پانکراس می‌تواند منجر به بروز دردی شود که ابتدا در سمت راست بالای شکم احساس می‌شود، اما ممکن است به پهلو یا حتی پشت نیز کشیده شود. درد پهلو ناشی از کبد یا پانکراس با نشانه‌هایی مانند تهوع، استفراغ، خستگی، تب و تغییر رنگ پوست و چشم‌ها به زردی همراه می‌شود. در برخی موارد، رنگ ادرار تیره‌تر از حالت طبیعی می‌شود و مدفوع نیز رنگی روشن‌تر به خود می‌گیرد.
سایر دلایل درد پهلو که کمتر شایع هستند:
- کم آبی و تنش عمومی عضلات
- عفونت ریه
- التهاب آپاندیس
- التهاب روده
- ترومبوز کلیوی
- آنوریسم آئورت شکمی
علل اسکلتی-عضلانی
گاهی اوقات، درد پهلو به دلیل فشار یا کشیدگی عضلات اطراف ستون فقرات یا دیواره شکم اتفاق می‌افتد. فعالیت بدنی شدید، ورزش سنگین، یا حتی نشستن نادرست طولانی‌مدت می‌تواند باعث این نوع درد شود.
علائم رایج:
- درد با حرکت یا لمس افزایش می‌یابد
- بدون تب یا علائم گوارشی
- بهبود با استراحت یا مصرف مسکن‌های ساده
علل گوارشی
بسیاری از بیماری‌های دستگاه گوارش می‌توانند باعث درد در ناحیه پهلو شوند.
برخی از شایع‌ترین موارد عبارتند از:
- آپاندیسیت: درد ناگهانی، شدید و اغلب همراه با تهوع و تب
- سنگ کیسه صفرا: درد شدید پس از غذا خوردن، به‌ویژه غذاهای چرب
- بیماری کبدی: مانند کبد چرب یا هپاتیت، که ممکن است با درد مبهم پهلو و خستگی همراه باشد
آنوریسم آئورت شکمی
اگرچه نادر است، اما یک آنوریسم (اتساع) در آئورت شکمی می‌تواند باعث درد در ناحیه پهلو شود. این حالت بسیار جدی و اورژانسی است.
علائم احتمالی:
- درد شدید و ناگهانی در شکم یا پهلو
- نبض قابل لمس در شکم
- افت فشار خون یا غش
بی‌تحرکی
سبک زندگی کم‌تحرک می‌تواند منجر به گرفتگی عضلات یا کاهش جریان خون در ناحیه پهلو شود. همچنین نشستن زیاد پشت میز یا دراز کشیدن طولانی‌مدت باعث اختلالات عملکردی در عضلات کمر و شکم می‌شود.
پیشگیری:
- انجام حرکات کششی روزانه
- تنظیم وضعیت نشستن
- افزایش فعالیت بدنی روزانه (مانند پیاده‌روی)
درد پهلو در زنان
درد پهلو در زنان علاوه بر دلایلی که بالاتر مطرح کردیم، می‌تواند تحت‌تاثیر برخی مشکلات مربوط به سلامت زنان نیز بروز پیدا کند. منشا درد پهلو در زنان گاهی ممکن است از اندام‌های لگنی باشد. برای مثال، کیست‌های بزرگ تخمدان ممکن است به بافت‌های اطراف فشار وارد کنند و در نتیجه دردی در پهلوی راست یا چپ ایجاد شود.
آندومتریوز یکی دیگر از دلایل شایع ایجاد درد پهلو زنان است. در این بیماری، بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در نقاطی بیرون از رحم رشد می‌کند و ممکن است باعث دردهایی شود که تا پهلو یا کمر کشیده می‌شوند، به‌ویژه در دوران قاعدگی.
همچنین در موارد نادر، بارداری خارج‌رحمی می‌تواند درد شدیدی در ناحیه شکم یا پهلو ایجاد کند. این نوع بارداری نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
درد پهلو در دوران بارداری
درد پهلو در دوران بارداری مسئله‌ای نسبتاً شایع است و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در این دوره، بدن دچار تغییرات گسترده‌ای می‌شود و همین تغییرات ممکن است فشارهایی ایجاد کنند که در حالت عادی وجود ندارند.
یکی از شایع‌ترین دلایل، عفونت کلیه و مجاری ادراری است. به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، ممکن است با درد در پهلو، تب، لرز یا احساس سوزش هنگام ادرار همراه باشد. علت این وضعیت معمولاً به تغییرات دستگاه ادراری در دوران بارداری برمی‌گردد. سنگ کلیه نیز از دیگر دلایل درد شدید و ناگهانی در پهلو زنان باردار است.
گاهی دلیل درد پهلو زنان باردار، کشیدگی عضلات پشت است. بزرگ شدن رحم و تغییر مرکز ثقل بدن باعث می‌شود فشار بیشتری به عضلات کمر وارد شود. در اثر کشیدگی عضلات پشت، درد خفیف تا متوسط در ناحیه پهلو احساس شود. این نوع درد معمولاً با استراحت یا تغییر موقعیت بهتر می‌شود.
درد پهلو می‌تواند نشانه‌ای از شرایط جدی‌تری مثل جداشدگی زودرس جفت باشد. این وضعیت با درد ناگهانی و شدید در شکم و پهلو همراه است و نیاز به رسیدگی فوری دارد. از دلایل دیگر درد پهلو در بارداری می‌توان به آپاندیسیت، پیچ‌خوردگی تخمدان و خونریزی غده فوق کلیه اشاره کرد.
در صورت بروز درد پهلو در بارداری، به‌ویژه اگر شدید، مداوم یا همراه با علائم دیگری مانند تب، خونریزی یا کاهش حرکات جنین باشد، بهتر است حتماً با پزشک مشورت شود.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد در دوران بارداری
درمان فوری درد پهلو
اگر درد پهلو به‌دلیل مشکلات خفیف عضلانی یا گرفتگی‌های موقت ایجاد شود، می‌توان با چند اقدام ساده آن را تسکین داد. برای درمان فوری درد پهلو استراحت کردن، استفاده از کمپرس گرم یا سرد و مصرف داروهایی مانند استامینوفن می‌تواند به کاهش فوری درد کمک کند. البته توجه داشته باشید برای درد شدید، مداوم، یا همراه با علائم تب، تهوع و سوزش ادرار بهتر است ابتدا به پزشک مراجعه نمایید.
درمان خانگی درد پهلو
گاهی درد پهلو ناشی از گرفتگی‌های عضلانی، نشستن طولانی، فشار فیزیکی یا حتی کم‌آبی بدن هستند. در چنین شرایطی، راهکارهای ساده خانگی می‌توانند موثر باشند، از جمله:
- استراحت، قرارگیری آرام و اجتناب از حرکت‌های ناگهانی
- کمپرس گرم یا سرد روی محل درد برای حدود ۲۰ دقیقه
- استامینوفن یا NSAID های سبک مثل ایبوبروفن برای تسکین درد عضلانی یا التهاب
- هیدراته ماندن و نوشیدن مایعات فراوان به‌ویژه آب
- حرکات کششی ملایم و ورزش سبک برای تقویت عضلات کمر و پشت
بهترین دارو برای درمان درد پهلو
بهترین دارو برای درمان درد پهلو، بستگی به علت ایجاد آن دارد. در مواردی که پزشک برای کاهش درد داروی ضد درد تجویز کند، معمولاً از داروهای ساده‌ای مثل استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده می‌شود. اما درمان دقیق‌تر و داروی مناسب‌تر را پزشک بر اساس دلیل درد تعیین می‌کند. از جمله درمان‌های دارویی درد پهلو می‌توان به این موارد برای تسکین درد اشاره کرد:
- استامینوفن
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- مسکن موضعی مثل ژل دیکلوفناک
- داروهای شل‌کننده عضلانی
توجه داشته باشید که هر فرد با توجه به شرایط جسمی، سابقه بیماری و نوع درد، به درمان متفاوتی نیاز دارد. بنابراین مصرف هر دارویی باید با نظر پزشک باشد تا از عوارض یا تشخیص اشتباه جلوگیری شود.
جلوگیری از درد پهلو
پیشگیری کامل از درد پهلو همیشه ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات در سبک زندگی می‌توان احتمال بروز آن را کاهش داد:
- نوشیدن مایعات کافی به‌ویژه برای سلامت کلیه‌ها
- ورزش منظم و اصولی برای تقویت عضلات کمر و شکم و جلوگیری از فشارهای اضافی
- اصلاح وضعیت بدن هنگام نشستن و ایستادن
- کنترل بیماری‌های مزمن مانند فشار خون، قند خون و مشکلات هورمونی برای حفظ سلامت کلی بدن
- رسیدگی زودهنگام به علائم مانند ناراحتی کمر یا تغییرات ادراری جهت جلوگیری از پیشرفت مشکلات
- توجه به سلامت دستگاه ادراری و پرهیز از نگه‌داشتن ادرار
برای درد پهلو کی به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر درد پهلو این ویژگی‌ها را داشته باشد، بهتر است با یک متخصص درد مشورت کنید:
- بعد از حدود یک روز برطرف نشود یا پس از بهبود، دوباره بازگردد،
- شدید باشد یا به‌طور ناگهانی شروع شود،
- انجام فعالیت‌های روزمره را برای شما دشوار کند.
همچنین اگر پهلو درد همراه با علائم دیگری بروز یابد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر در سلامت بدن باشد. در این موارد، باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید، به‌ویژه اگر همراه با موارد زیر باشد:
- وجود خون در ادرار
- احساس درد یا سوزش هنگام ادرار
- اسهال، یبوست یا نفخ
- تب و لرز
- تکرر ادرار یا احساس فوریت در دفع ادرار
- سردرد یا سرگیجه
- حالت تهوع یا استفراغ
- بثورات پوستی یا واکنش‌های مشابه
اگر دچار پهلو درد هستید و این درد برایتان نگران‌کننده شده است، می‌توانید برای ارزیابی دقیق‌تر به دکتر آرمان طاهری، متخصص درد مراجعه کنید. پس از بررسی کامل علائم علت اصلی درد شناسایی می‌شود و بر اساس آن، مناسب‌ترین روش درمانی برای شما در نظر گرفته خواهد شد.
سوالات متداول درباره درد پهلو
درد پهلو راست نشانه چیست؟
درد پهلو راست می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از مشکلات ساده مانند کشیدگی عضلات گرفته تا شرایطی جدی‌تر مثل عفونت کلیه، سنگ کلیه یا حتی آپاندیسیت. اگر این درد شدید، مداوم یا همراه با علائمی مانند تب، تهوع، سوزش ادرار یا کاهش اشتها باشد، بهتر است حتماً توسط پزشک بررسی شود.
علت درد پهلوی راست چیست؟
درد پهلوی راست ممکن است به دلایلی مانند کشیدگی عضلات، سنگ کلیه، عفونت کلیه یا دستگاه ادراری مربوط باشد. در برخی موارد، ممکن است به آپاندیسیت یا مشکلات کبدی ارتباط داشته باشد.
درد پهلو سمت چپ در زنان به چه علت است؟
درد پهلو چپ در زنان می‌تواند مربوط به مشکلات کلیه چپ مثل عفونت یا سنگ کلیه، مشکلات کیست تخمدان چپ، فشارهای بارداری، بارداری خارج رحم و کشیدگی عضلانی یا مشکلات ستون فقرات باشد که به پهلو چپ فشار وارد می‌کند. برای تشخیص دقیق علت درد باید به نشانه‌های درد از جمله شدت، نحوه بروز و مدت زمان آنها توجه کرد. تشخیص دقیق علت درد پهلو چپ زنان توسط پزشک متخصص و با انجام آزمایشات مربوطه مشخص می‌گردد.
آیا درد پهلو همیشه نشانه بیماری جدی است؟
نه همیشه. گاهی درد پهلو به دلیل کشیدگی عضلات یا حتی گاز روده ایجاد می‌شود. اما اگر مداوم یا شدید باشد، بهتر است بررسی شود.
چطور بفهمم درد پهلوی من از کلیه است یا عضله؟
درد کلیه معمولاً عمیق‌تر است و ممکن است به کشاله ران یا زیر شکم انتشار پیدا کند. همچنین ممکن است همراه با علائمی مثل تب، تکرر ادرار یا سوزش ادرار باشد. درحالیکه درد عضلانی معمولاً سطحی‌تر و با حرکت تشدید می‌شود.
آیا استرس می‌تواند باعث درد پهلو شود؟
بله، تنش و استرس ممکن است باعث گرفتگی عضلات شکم و کمر شود که به‌صورت درد پهلو احساس می‌شود.
آیا خوابیدن غلط باعث درد پهلو می‌شود؟
بله، خوابیدن در وضعیت نامناسب می‌تواند منجر به فشار روی عضلات و اعصاب ناحیه پهلو شده و درد ایجاد کند.
آیا درد پهلو می‌تواند به دلیل مشکلات قلبی باشد؟
در موارد نادر، بله. برخی دردهای ارجاعی ناشی از مشکلات قلبی (مثل حمله قلبی در نواحی خاص) ممکن است به پهلو کشیده شوند، به‌ویژه در افراد دیابتی یا سالمند.
تفاوت درد پهلوی چپ و راست چیست؟
درد در هر سمت می‌تواند به ارگان‌های خاص آن ناحیه مربوط باشد. مثلاً درد سمت راست ممکن است مربوط به کبد، کیسه صفرا یا آپاندیس باشد؛ در حالی‌که درد سمت چپ ممکن است از طحال، معده یا روده بزرگ ناشی شود.
